Nói chung có hai lý do chính, chúng ta hãy nói từng lý do một.
Lý do đầu tiên là sự khan hiếm vàng. Tôi tin rằng mọi người đều biết vàng hiếm như thế nào trên trái đất. Nhưng có thể bạn chưa biết rằng sự khan hiếm của vàng không chỉ giới hạn ở trái đất mà cả vũ trụ hiếm có. Các nhà khoa học đã đưa ra lời giải thích cho lý do.
Theo quan điểm chính thống trong cộng đồng khoa học, trong vũ trụ sơ khai, thực ra chỉ có một số nguyên tố tương đối nhẹ, chẳng hạn như hydro và heli. Khi vũ trụ phát triển, các nguyên tố nặng hơn dần dần được tạo ra.
Những ngôi sao sáng chói đó trong vũ trụ giống như những “cỗ máy sản xuất nguyên tố”. Các phản ứng tổng hợp hạt nhân bên trong chúng sẽ liên tục hợp nhất các nguyên tố nhẹ hơn thành các nguyên tố nặng hơn. Tuy nhiên, phản ứng tổng hợp hạt nhân của các ngôi sao có “trần” chỉ có thể hợp nhất tối đa nguyên tố 26. – sắt nhiều nhất.
Chúng ta đều biết vàng là nguyên tố thứ 79, nghĩa là phản ứng tổng hợp hạt nhân bên trong một ngôi sao không thể tạo ra vàng. Vậy vàng trong vũ trụ đến từ đâu? Câu trả lời là: “bắt neutron”.
Nói một cách đơn giản, “bắt neutron” là quá trình hạt nhân nguyên tử bắt giữ các neutron lạ và sau đó hình thành hạt nhân nguyên tử nặng hơn. Trong nhiều trường hợp, việc “bắt neutron” sẽ làm cho hạt nhân nguyên tử không ổn định và sau đó phân rã, điều này sẽ dẫn đến số lượng lớn hơn, proton trong hạt nhân thay đổi. Vì số lượng proton là yếu tố then chốt quyết định loại nguyên tố nên một khi điều này xảy ra thì loại nguyên tố cũng sẽ thay đổi.
Ví dụ, sau khi một hạt nhân sắt-56 bắt được ba neutron, nó sẽ biến đổi thành sắt-59 không ổn định, do đó nó sẽ trải qua quá trình phân rã beta. Cụ thể, một neutron trong hạt nhân phân rã thành một proton và giải phóng một electron và một phản neutrino. Kết quả là số proton của nó tăng lên 1 và biến thành hạt nhân coban-59. Nếu hạt nhân này bắt được neutron, nó sẽ trở thành, sau khi coban-60 không ổn định trải qua quá trình phân rã beta, số proton của nó sẽ tăng thêm 1, và nó sẽ biến đổi thành hạt nhân niken-60.
“Bắt neutron” có thể được chia thành “bắt neutron chậm” và “bắt neutron nhanh”. Như tên cho thấy, quá trình trước là một quá trình chậm và dần dần, trong khi quá trình sau hoàn toàn ngược lại. Đối với một nguyên tố như vàng có số nguyên tử cao tới 79, “sự đóng góp” của việc “bắt neutron chậm” có thể nói là nhỏ đến mức có thể bỏ qua. Tuy nhiên, gần như toàn bộ vàng trong vũ trụ thực sự được tạo ra thông qua “bắt neutron nhanh” được tạo ra.
“Bắt neutron nhanh” đòi hỏi môi trường bức xạ neutron cực mạnh. Trong vũ trụ đã biết, chỉ những sự kiện năng lượng cực cao như vụ nổ siêu tân tinh và va chạm sao neutron mới có thể đáp ứng các điều kiện cần thiết để “bắt neutron nhanh”, thực sự không phổ biến trong vũ trụ và trong số các nguyên tố nặng mà nó tạo ra, vàng chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Điều này khiến vàng trở nên rất hiếm trong vũ trụ.
Mặt khác, phần lớn vàng trên trái đất được tìm thấy trong lõi trái đất. Theo ước tính của các nhà khoa học, trữ lượng vàng trong vỏ trái đất chỉ chiếm 0,0044% tổng trữ lượng vàng của trái đất. Ngay cả đối với phần vàng này trong vỏ trái đất, con người cũng chỉ có thể thu được một phần rất nhỏ, điều này chắc chắn càng làm tăng thêm sự khan hiếm của vàng.
Tất nhiên, chỉ sự khan hiếm thôi thì chưa đủ để khiến con người cần vàng từ xưa đến nay. Điều này dẫn chúng ta đến lý do thứ hai, đó là: đối với con người, vàng tuy không thể ăn hay đeo nhưng nó lại có tác dụng, và nó rất có giá trị hữu ích.
Vàng là kim loại rất ổn định, hầu như không phản ứng hóa học với các chất khác trong tự nhiên. Nó có khả năng chống ăn mòn và chống oxy hóa rất mạnh. Vì vậy, vàng thường tồn tại dưới dạng các chất đơn giản trong tự nhiên. Và điều này có nghĩa là từ xa xưa, con người đã tồn tại, có thể lấy vàng trực tiếp từ thiên nhiên mà không cần qua quá trình tinh chế.
Là một kim loại lấp lánh, vàng tự nhiên thu hút sự chú ý của con người, và ánh vàng của nó giống như ánh sáng mặt trời, thu hút sự chú ý đặc biệt của con người. Dựa trên điều này, không khó để tưởng tượng rằng từ xa xưa, con người đã không thể quay đầu làm ngơ trước vàng trong tự nhiên. Bất cứ khi nào tìm thấy vàng, con người thường thu thập nó một cách có ý thức.
Trong trường hợp này, con người sẽ không mất nhiều thời gian để phát hiện ra rằng vàng sẽ không bị rỉ sét, hư hỏng hay bị sâu bọ ăn thịt. Ngay cả khi để lâu, nó vẫn sẽ lấp lánh.
Thời gian trôi qua, con người sẽ khám phá ra nhiều ưu điểm hơn của vàng, chẳng hạn như kết cấu tương đối mềm, độ dẻo tuyệt vời cũng như nhiệt độ nóng chảy tương đối thấp (khoảng 1064,43°C), và ngay cả khi bị nấu chảy, vàng vẫn rất ổn định, cho phép con người dễ dàng phân chia và xử lý nó.
Trên cơ sở này, cùng với sự khan hiếm của vàng, con người thường coi vàng là biểu tượng của sự giàu có từ thời cổ đại, và vàng cũng được sử dụng rộng rãi trong tiền tệ, vật hiến tế, đồ trang trí, tác phẩm nghệ thuật, v.v.
Sau khi bước vào kỷ nguyên công nghệ, những ưu điểm khác của vàng đã xuất hiện, chẳng hạn như tính dẫn điện và nhiệt tuyệt vời. Mặc dù vàng không phải là loại tốt nhất về mặt này, nhưng kết hợp với tính ổn định, khả năng chống ăn mòn và khả năng chống oxy hóa, chính điều này khiến vàng trở thành một sản phẩm xuất sắc để lựa chọn cho các sản phẩm điện tử công nghệ cao hoạt động trong môi trường khắc nghiệt và được sử dụng rộng rãi trong hàng không vũ trụ, thiết bị điện tử, dụng cụ chính xác, máy tính, điện thoại di động,…
Tựu chung lại, lý do con người ưa chuộng vàng từ xưa đến nay chính là vì hai lý do trên, và hai lý do này là tất yếu nếu con người có thể khai thác vàng trên quy mô lớn trong lõi trái đất thì vị thế của vàng trong tâm trí nhân loại sẽ giảm sút đáng kể. Tất nhiên, điều đó sẽ không xảy ra trong tương lai gần.
